Carel Joseph Fodor [1801-1860]

Man van twee miljoen

Het vermogen dat hij verwerft is enorm; de totale waarde van zijn bezittingen bedraagt in 1860 bijna twee miljoen gulden en bestaat voor het grootste deel uit boerderijen, landerijen en waardepapieren. Hij bezit dan hofsteden aan de Amstelveenseweg, in de Beemster en de Purmer en langs de Oude Rijn. Zijn kunstcollectie en huizen op de Keizersgracht beslaan maar tien procent van zijn vermogen.

Carel begint omstreeks 1834 met het verzamelen van kunst en niet veel later stelt hij zijn huis open voor geïnteresseerd publiek. Het is in die tijd gebruikelijk dat verzamelaars hun huis open stellen voor belangstellenden om hun collectie te tonen. Zijn kunstcollectie omvat uiteindelijk 161 schilderijen, 877 tekeningen en 302 prenten. De schilderijen waren van eigentijdse kunstenaars, maar de tekeningen waren veelal ouder; daaronder bevinden zich een aantal werken van beroemde 17de eeuwse Hollandse meesters, waaronder een aanzienlijk aantal etsen en tekeningen van Rembrandt. Tal van kunstenaars en adellijke personen bezoeken huize Fodor, zo blijkt uit het bezoekersalbum dat Carel bijhoudt. Hij is ook bijzonder actief in het Amsterdamse kunstleven. Behalve van het genootschap Felix Meritis is hij lid van de kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae en de kunstkring Arte et Amicitia. Vanwege zijn verdiensten als kunstbeschermer wordt Carel onder meer in 1849 opgenomen in het bestuur van de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten en in 1858 door koning Willem III benoemd tot officier in de Orde van de Eikenkroon.

In een pakhuis dat bekend stond onder de naam Het Spook, krijgt Amsterdam in 1863 zijn eerste museum voor ‘moderne’ kunst. Het pand aan de Keizersgracht is, evenals de naburige panden, eigendom van Carel die in zijn testament bepaalt dat nummer 609 ingericht dient te worden als tentoonstellingsruimte. Zijn eigen kunstverzameling wordt er permanent tentoongesteld. Zonder deze nalatenschap zou Carel Fodor waarschijnlijk in de vergetelheid zijn geraakt, want over het leven van de puissant rijke vrijgezel was nauwelijks iets persoonlijks bekend. Het enige waarover nog jarenlang gesproken wordt is zijn vermeende zelfmoord. Vlak voor zijn eigen huis zou hij in het water van de Keizersgracht zijn gestapt. Een variant daarop verhaalde dat hij dood zou zijn aangetroffen in het pakhuis Het Spook. Carel laat maar een paar brieven na, maar geen persoonlijke papieren. Daarnaast is er in 1844 een bericht over hem in het schandaalkroniekje “de Waarachtige Physiologie van Amsterdam” waarin hij wordt beschreven als “een groot man, die rijk geworden is door kool te verkopen”. Verder wordt hierin vermeld dat hij nog ongehuwd is, maar in het geheel geen vrouwenhater, en dat zijn smaak wat “commun” is. Hij heeft een hechte relatie met zijn moeder, zo blijkt uit een brief aan de kunstkenner Kramm uit 1858: daarin geeft Carel aan dat hij op zondag niet veel tijd voor hem heeft aangezien hij dan graag zijn moeder gezelschap houdt. Over zijn liefhebberijen is alleen iets bekend door de boedelinventaris, die na zijn overlijden werd opgemaakt. Het lijkt erop dat hij aan schermen en zwemmen doet en dat hij een liefhebber is van de paardensport; hij bezit zelf een rijpaard dat gestald is in de Hollandsche Manege aan de Overtoom.