Nieuwezijds Voorburgwal 147, Dam 14, Stadhuis / Paleis

Gebouwd            1648
Architect              Jacob van Campen  
Opdrachtgever    Stadsbestuur Amsterdam
Monument           Rijksmonument

Het gebouw blijft  tot 1808 stadhuis. Daarna gaat het naar koning Lodewijk Napoleon, broer van de Franse keizer Napoleon, koning van Holland. Die gebruikt het als zijn tijdelijke paleis. Hij wil, als er voldoende geld, nog een echt paleis bouwen. Het patriottisch gezinde Amsterdam is blij met de nieuwe koning, wat beter was als een onderdeel van Frankrijk te zijn.

Van Stadhuis naar Paleis

Het stadsbestuur met haar administratie moet verhuizen naar het Prinsenhof en het gebouw moet van een open stadhuis een ceremonieel woonpaleis worden. Allen de stedelijke Wisselbank blijft in het gebouw gevestigd en krijgt een eigen ingang, een deur in de zuidelijke zijgevel. Een Koninklijk Paleis met een Wisselbank aan huis was volstrekt uniek in de wereld. De koning laat het gebouw op veel punten aanpassen om er beter in te wonen. Daarnaast moeten alle kantoren worden omgevormd tot salons en slaapkamers. Bovendien moet de 17e eeuwse symboliek die de macht van het burgerlijke stadsbestuur verbeeldde uit zicht verdwijnen.  Beeldhouwwerken die storen worden achter doeken verborgen.

In het stadhuis staan bijvoorbeeld beeldhouwwerken van de kunstenaar Artus Quellinus(1609-1668)  die verwijzen naar aangelegenheden van het stadsbestuur, zoals de rechtspraak. Ook hangen er levensgrote schilderijen van de schilders Jacob Jordaens(1593-1678), Govaert Flinck (1615-1660) en Jan Lievens (1607-1674) over de Bataafse opstand. In de 17e eeuw worden de Bataven aangewezen als de roemruchte voorouders van de Hollanders en wordt er een link gelegd tussen de Bataafse opstand en de opstand tegen Spanje.

 Zo wordt gerechtvaardigd dat de Nederlanders hun rechtmatige Spaanse vorst hadden afgezet en een republiek hebben gesticht in plaats van een monarchie. De beelden staan dus symbool voor de vrijheid van de Hollanders en zijn niet op hun plek in het paleis van de Franse overheerser. 

De inrichting

De inrichting van het paleis moet aansluiten bij de architectuur van het gebouw en allure geven aan het koningschap van Lodewijk. Lodewijk kiest er daarom voor om zijn paleis in te richten in de empirestijl, een luxueuze keizerlijke interieurstijl, ontwikkeld aan het hof van Napoleon. Omdat de empirestijl berust op klassieke kunst, correspondeert het nieuwe interieur van Lodewijk goed met de classicistische bouwstijl van het gebouw.

Lodewijk laat de wanden van de vertrekken bekleden met kostbare stoffen en de kille marmeren vloeren bedekken met tapijten. De kosten voor de stoffering vormen een derde van het totale budget. Ook schaft hij dure meubels aan in de empirestijl, maar om de Hollandse kunstnijverheid te stimuleren plaatst Lodewijk zijn bestellingen bij Nederlandse meubelmakers en stoffeerders. De combinatie van luxe materialen als zijde, marmer, brons en mahonie zorgden voor een ware transformatie van het vroegere kantoorinterieur.

Lodewijks architecten houden zich verder aan de oorspronkelijke indeling van het stadhuis. De burgerzaal en de grootste stadhuiskantoren werden staatsievertrekken en privévertrekken. De schepenzaal, waar rechters jarenlang recht hadden gesproken, wordt bijvoorbeeld in de troonzaal. Wegens gebrek aan ruimte op de bovenverdieping worden de zijgalerijen dichtgemetseld tot salons omgevormd. Lodewijk is natuurlijk niet van plan om in zijn nieuwe paleis misdadigers te laten verblijven, dus laat hij de cellen veranderen in wijnkelders. Ook voor de vierschaar, waar vroeger de doodvonnissen werden uitgesproken, bedachten Lodewijks architecten een nieuwe functie: het wordt de hofkapel.

Niet alleen het interieur werd aangepast, ook de buitenkant van het gebouw verandert. Lodewijk laat het balkon toevoegen aan de voorkant van het paleis. Zo kan hij zich tonen aan zijn onderdanen. En de middeleeuwse waag die voor het paleis staat, wordt afgebroken voor een beter uitzicht.