Keizersgracht 177 Coymanshuis Amsterdam | Amsterdamse grachtenhuizen

Keizersgracht 177 Coymanshuis

<- 175 Keizersgracht Panorama Keizersgracht 179 ->

: Keizersgracht 177

: Tekening Philips Caspar

Keizersgracht 177 Coymanshuis /Coymanshuizen

Gebouwd 1625
Architect Jacob van Campen
Opdrachtgever    Balthasar Coymans en Johan Coymans
Monument         Rijksmonument
1853 : LL 232 (huisnummer 1853-1875)
1808 : 43 2911 (verpondingsnummer)
1796 : 43 308    (kleinnummer)
1732 : 43 2872 (verpondingsnummer)
Kadast: E 3810 (kadaster oud)

: De tekening uit Architectura Moderna

Het Coymanshuis ontworpen door Jacob van Campen

Het 35,90 m. brede Coymanshuis is een van de rijksmonumenten waarvan de gevel is ontworpen door Jacob van Campen [1596 – 1657].

Het is het eerst bekende architectonische ontwerp van Jacob van Campen. Hij ontwerpt de gevel in 1625 voor Balthasar Coymans [1589 - 1657] en zijn broer Johan Coymans [1601 - 1657]. In 1631 publiceren Cornelis Danckerts en Salomon de Bray de voorgevel en plattegrond in hun Architectura Moderna.

Diverse leden van de firma Coymans hebben in het pand gewoond. Nadat de laatste mannelijke telg, Balthasar Coijmans [1699-1759], gestorven is, komt het pand in handen van Jan Pieter Theodoor Huydecoper. Die sterft in Elmina aan de Goudkust en rond 1780 gaat het pand over in de handen van zijn neef Jan Elias Huydecoper.

Het heeft een Palladiaanse (d.w.z. met frontons) pilastergevel van acht assen met een rechte kroonlijst en bestaat uit een lage benedenverdieping, waarboven twee etages en een halve etage.

De eerste verdieping heeft aan de buitenkant Ionische- en de tweede composietpilasters, elke reeks met een hoofdgestel. De middenpartij springt iets vooruit en heeft vier traveeën.

Einde 18de eeuw zijn de vensters gewijzigd en de ramen voorzien van Boheems mangaanglas. Bij de ingang zijn twee lange lantaarnarmen geplaatst, waaraan in 1932 opnieuw passende hanglantaarns zijn aangebracht.

De vijf jarige Hogere Burgerschool voor jongens

Sinds 1868 is hier een 5-jarige Hogere Burgerschol (H.B.S.) voor jongens gevestigd. Na 20 jaar in huur is het pand in 1888 door de gemeente gekocht van de familie Huijdekoper van Maarseveen.

In 1931 is het pand verbouwd, waarbij tijdens de werkzaamheden de achtergevel is ingestort. De aannemer zelf is hierbij onder het puin terechtgekomen en overleden. Ook een deel van het interieur is daarbij verloren gegaan.

In 1956 is het Ir. Lely Lyceum gaan heten en in 1976 is de school opgegaan in Scholengemeenschap Reigersbos.

: Composiet kapiteel van het Coymanshuis

: Ionisch kapiteel van het Coymanshuis

Het gebouw

De lijstgevel telt acht vensterassen, waarvan de middelste vier iets naar voren komen. In het met natuursteen beklede souterrain bevinden zich twee ingangen. Daarboven waren oorspronkelijk twee verdiepingen aangebracht, afgezet met ionische en composiete pilasters. Boven de vensters van de tweede verdieping bevonden zich frontons, die afwisselend driehoekig en gebogen van vorm waren, wat goed te zien is op de tekening van Caspar Philips. De gevel was afgesloten met een lage zolderverdieping, een zogenaamde mezzanino of attiek.

Tot het einde van de achttiende eeuw ondergaat de gevel nauwelijks veranderingen. Als het pand dan in het bezit komt van Jan Elias Huydecoper laat hij de kruiskozijnen vervangen door de dan steeds meer gebruikte schuiframen en worden de vensters op de tweede verdieping verhoogd, waarbij de driehoekige en gebogen frontons zijn verwijderd.

Verbouwing tot HBS

In 1868 wordt de HBS hier gehuisvest en in 1888 koopt de stad het gebouw. Er volgt een ingrijpende verbouwing, waarbij het attiek wordt afgebroken en de lage zolder, met kleinere bakstenen, tot een volwaardige verdieping wordt verhoogd. Ook de twee aanliggende panden worden bij de school getrokken. In 1931 volgt een verdere verbouwing, met rampzalige gevolgen voor het pand. Bij de bouwwerkzaamheden stort de achtergevel in en gaat een groot deel van het interieur verloren. De omvang van de schade is op de onderstaande foto's goed te zien. Om de bijzondere voorgevel te redden, wordt achter de voorgevel een geheel nieuw betonskelet opgetrokken. Daardoor heeft het pand inwendig nog maar weinig elementen die van voor 1931 dateren.

Door het hoge schoolgeld is de HBS alleen maar toegankelijk voor kinderen van welgestelde ouders. Deze school wordt ook wel de bakermat van de literaire stroming ‘De Tachtigers’ genoemd, omdat literatoren als Willem Kloos, Albert Verwey en Jacques Perk hier les kregen. Ook Cornelis Lely heeft op deze HBS onderwijs gevolgd.

: Keizersgracht 177 ingestorte achterzijde Coymanshuis/HBS, bron Stadsarchief Amsterdam

: Burgemeester de Vlugt en Comandant der Brandweer C. Gordijn komen kijken. Bron SA

: Ingestorte achterzijde, Bron Stadsarchief Amsterdam.

: Banqueting House (Inigo Jones, 1619-22), London, Withehall, bron Wikimedia

Met een pleisterlaag bekleed

Waarschijnlijk werd Van Campen bij zijn ontwerp geïnspireerd door het beroemde Londense Banqueting House, dat architect Inigo Jones in 1619 ontwierp. Een groot verschil met dat ontwerp is echter dat de gevel van het Banqueting House in natuursteen is uitgevoerd, terwijl het Coymanshuis een baksteengevel heeft die deels bepleisterd is.

Recent onderzoek heeft aangetoond dat het Coymanshuis waarschijnlijk vanaf het begin gepleisterd is geweest. De blokken waaruit de kapitelen zijn gehakt, zijn namelijk veel breder dan op basis van de proportieleer nodig is. Bovendien zijn ze op het punt waar zij in het muurwerk overgaan nauwelijks bewerkt, wat zeer ongebruikelijk is. Daarom is het mogelijk dat de gevel al in 1625 van een bepleistering voorzien is en destijds dus meer op het Banqueting House leek dan nu het geval is.

In het Coymanshuis bevindt zich tegenwoordig een kantoor van Amnesty International.

bron Wikipedia/BNA

: Tekst op steen aan linker zijde, inpandig. Tekst :In het jaar Christus 1625 de 14 maart heeft Baltasar Coeymans zoon van Joseph de eerste steen van dit gebouw gelegd gesticht door zijn ooms Baltasar en Johan kooplieden broers en zonen van Baltasar Coeymans en Elisabet de Picker beiden van Antwerpen.

Hebt u aanvullingen of wilt u meedoen?

Als u opmerkingen of aanvullingen hebt op de tekst hierboven, wilt u dan ook het huisnummer erbij vermelden.

Uw e-mail adres wordt alleen maar gebruikt om eventueel op uw opmerkingen te reageren.

Foto's of andere informatie vande panden kun u ook zenden naar info@amsterdamsegrachtenhuizen.info.