Vijf nieuwe schilderingen voor de entree van Herengracht 40 van Peter Korver in 2010 - 2011 uitgevoerd.

Een monumentaal grachtenpand uit 1791 met een bijzondere geschiedenis, herbergt sinds kort een serie schilderingen van Peter Korver. Het werk is uitgevoerd in opdracht van de huidige bewoners, en feitelijk zijn zij en hun gasten ook de enige die van de schilderingen kunnen genieten.

Herengracht 40 in Amsterdam is vanaf 1810 de woning van Charles-François Lebrun, Napoleons Gouverneur, en destijds de hoogste autoriteit in Holland.

Het pand wordt sinds 1996 opnieuw als woning gebruikt, nu opgedeeld in diverse appartementen en hoewel er in de bijna 200 tussenliggende jaren meerdere instellingen gevestigd zijn geweest en het adres meer dan eens een centrale plaats in de geschiedenis ingenomen heeft, vermeldt een naambordje bij de entree nog steeds ‘Residence Lebrun’.

De huidige bewoners wilden de lange, kale entree hal die na enkele verbouwingen was ontstaan, wat meer rijkheid, ornament en ruimtelijkheid teruggeven. Verder wilden ze graag dat met name de relatie met de Franse tijd naar voren zou komen. Ze vroegen kunstenaar Peter Korver hier vorm aan te geven. Het is een project van een aantal jaren geworden.

Een beeld van bijrollen

Korver heeft niet alleen Lebrun, Napoleons ‘plaatsvervanger’ in Nederland vereeuwigd in de gang van Herengracht 40, maar ook Napoleons broer Lodewijk - Koning van Holland - en Bonaparte's enige zoon die hij ‘Koning van Rome’ had gedoopt. Lebrun in een drieluik, de andere twee in een enkel schilderij.

Napoleon zelf, de duidelijke schakel tussen de drie, is bewust niet in beeld gebracht. Korver: “ Uiteindelijk is door de keuze voor ‘de Zoon’, ‘de Vriend’ en ‘de Broer’ een veel spannender - omcirkelend - beeld ontstaan. Een beeld van bijrollen.”

In de achtergrond verwijzen de beelden naar de traditie in het 18e en 19e-eeuws Amsterdamse interieur van behangselschilderingen met uitzichten op de Vecht. Ook in dit pand bevindt zich op de eerste etage nog een kamer met dergelijke schilderingen. ( eenzelfde serie die zich ooit in het achterhuis bevond maakt tegenwoordig deel uit van de collectie van het Amsterdams Historisch Museum.) “In die lijn besloot ik de 18e-eeuwse theekoepels, die Amsterdammers bij hun buitenplaatsen langs diezelfde Vecht lieten bouwen, om te toveren tot een typisch 18e-eeuwse volière galerij. Een verzameling vogels uit de tijd dat men kennis ordende in met name het Franse Verlichtingsproduct bij uitstek: de Encyclopedie. Dat theekoepels van nature vaak een zekere vogelkooivorm hebben, was natuurlijk een prettige bijkomstigheid.”

Met de vogels lijkt Korver zijn beelden in een 17e eeuwse Hollandse schilder-traditie te plaatsen; het genre van de zogenaamde ‘neerhoven’ of ‘hoenderhoven’ van Frans Snyders, Melchior de Hondecoeter, Marghareta de Heer, Jan Fyt en Joris Hoefnaghel. Afbeeldingen van verschillende vogels op een binnenplaats, een boerenerf of in de tuin van een rijker buitenhuis. Soms een verzameling pluimvee maar vaker een gemengd gezelschap van ‘voghels uyt alle windstreecken’. De wijze waarop de vogels hier zijn vormgegeven lijkt echter meer op de 18e en 19e eeuwse, met de hand ingekleurde kopergravures uit de encyclopedieën van Buffon / de Seve, Jardine, Barraband, Nozemann, en Audubon. De beelden bevinden zich hierdoor op anachronistische wijze in verschillende tijden en tradities tegelijk en lijken zich zo door hun vorm en inhoud uitstekend te kunnen voegen in een huis dat zijn oorsprong vindt in een periode die bij uitstek een omslagpunt in de geschiedenis genoemd mag worden. Met recht een breukvlak van twee eeuwen.”

Een vervolg

Toen de bewoners, enige tijd na de plaatsing van de eerste drie werken, Korver in januari 2011 verzochten een vervolg te maken voor het verlengde van de entree, werd besloten om een groot vierde werk te baseren op het Amsterdamse stadhuis dat tijdens de Franse periode door Napoleons broer Lodewijk werd verbouwd tot Koninklijk Paleis, om vervolgens na een periode als LeBrun’s Gouvernementeel werkpaleis te transformeren tot Paleis voor Koning Willem I. Een kleiner vijfde werk zou de door diezelfde Willem I opgerichte Nederlandsche Handel Maatschappij betreffen, die sinds 1831 op Herengracht 40 gevestigd is geweest.

Op het enorme drieluik “Hôtel de Ville” gewijd aan de Oranje omwenteling van november 1813, staat de gevel van het voormalig Stadhuis op de Dam volledig open en toont een wijds maritiem vergezicht. De voorgrond is gevuld met rondscharrelende zeevogels op en tussen een golf van matrassen en meubilair van vertrokken bewoners. Een 18e-eeuwse kopergravure van een Oranje Rotshaan hangt als een pamflet aan de tralies. De gravure is nog niet ingekleurd maar heeft alleen een veeg oranje inkt gekregen, de ingelijste zilveren rijksdaalder die er onder hangt, toont het portret van ‘koopman-koning’ Willem I.

 “De Handel Mij”, het vijfde werk, wordt gedomineerd door een monumentale Javaanse Neushoornvogel, De vloer is hier gevuld met Delfts blauwe scherven, een grote kraantjeskan en een aantal gietvormen voor chocolade-eieren. Het traliewerk toont de gevel van het huis waarin de schilderingen zich bevinden met op de achtergrond een Indisch landschap. De openingen in het traliewerk zijn hier echter klein; alleen vogels van een veel geringer formaat – en muizen - kunnen deze volière in en uit. Het enorme economisch herstel van de Nederlanden, dat de NHM in de 19e eeuw mede mogelijk maakte ( de z.g. “koloniale baten’ liepen in die jaren geregeld op tot ruim dertig procent van de rijksbegroting) betekende grote onvrijheid elders in de wereld.Koning Willem I’s gedroomde doorstart van de VOC, die uiteindelijk zou opgaan in de huidige ABN-AMRO Bank, zou het doel worden waarop Multatuli’s  “Max Havelaar, of  De koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij.’ in 1860 zijn pijlen richtte.

En zo maakt het beeld in de gang niet alleen een historische lus waarin het huis wordt geplaatst in een grotere historische beweging maar heeft ook de rol van de kooien hier een volledige draai gemaakt. Ging het bij de eerste drie beelden immers over de vrijheid van de gekooide die niet ziet of accepteert dat zijn volière eigenlijk openstaat en was de gevel van het voormalig stadhuis in “Hôtel de Ville” zelfs maximaal opgerekt tot lijst-theater. Het economisch herstel van 19e-eeuws Nederland, was voor een groot deel gebaseerd op de gekooidheid van de ander.

Voor de bewoners van Herengracht 40 is dit alles niet echt een dagelijkse zorg. Zoals een van hen onlangs zei; We genieten eigenlijk vooral van de pracht van de vogels elke keer al we hier binnenkomen, de entree lijkt wel op een of andere wijze een subtiele warmte te hebben gewonnen, vanaf het moment dat ze hier binnenkwamen.

Volgens Korver is dat precies wat hij op het oog had; "Het is niet mijn rol om morele oordelen uit te spreken over de historische werkelijkheid, dat is te makkelijk en het verandert niets. Maar bovenal; het zou denk ik niet goed zijn voor het huis zelf. Ik wilde alleen al deze historische gebeurtenissen en verbanden naar de oppervlakte halen, om ze vervolgens te kunnen inbedden in iets heel moois." 

Bron : http://peterkorveramsterdam.blogspot.nl/