Het poortje uit 1638

Het poortje is een ontwerp van Jacob van Campen (1596-1657) is het enige overblijfsel van de Schouwburg die zich hier aan het voorplein achter de poort bevond. Het poortje verwijst met zijn drie bogen naar de Romeinse triomfboog. Op het poortje is een toepasselijk gedicht van Joost van den Vondel aangebracht: "De weereld is een speeltoneel. Elk speelt zijn rol en krijgt zijn deel." De daar achterliggende houten schouwburg is afgebrand op 11 mei 1772, het is één van de grootste rampen die Amsterdam troffen heeft. Het poortje is een goed voorbeeld van het strenge classicisme van Jacob van Campen. De Ionische kapitelen hebben de typerende gespleten voluten die we ook zien bij andere bouwwerken van deze grondlegger van het Hollands Classicisme.

De schouwburg, ook uit 1638, verbouwd in 1664

De schouwburg zelf kennen we alleen van oude afbeeldingen. Het is door van Kampen ontworpen als een klassiek Romeins theater, naar de beschrijving van Vitruvius. Het interieur bestond uit een houten betimmering met kolossale Corinthische pilasters, het eerste voorbeeld daarvan in Amsterdam. De achterwand van het toneel had wel iets weg van het beroemde Teatro Olimpico in Vicenza van Vincenzo Scamozzi (1548-1616), de 16de-eeuwse Italiaanse bouwmeester die een belangrijke inspiratiebron is voor Jacob van Campen.

Het huidige gebouw is gebouwd voor het R.C. Oude Armenkantoor en heeft een sobere gevel met rechte trigliefenlijst met dakkapel uit 1773. Daarachter bevindt zich nog een pleintje. In de achtergevel is een Dorisch poortje aangebracht. Daar tegenover bevindt zich sinds 1787 de bakkerij van het Armenkantoor. Een origineel nog bestaand onderdeel hiervan betreft de bakkersovens. Hier zijn de broden gebakken die dan aan de armen worden uitgedeeld. De inventaris van de regentenkamer op de erste verdieping is niet meer aanwezig. Daaronder bevonden zich een fraai boezemstuk van Jacob de Wit uit 1754, getiteld 'Het penningske van de weduwe' en voorstellende de Vrijgevigheid. Op de collectebus rechtsonder staat: Bedenkt den armen. Ook niet meer op de oorspronkelijke locatie zijn twee bovendeurstukken van de hand van Jacobus Buijs uit 1775, hij heeft het gesigneerd en gedateerd, voorstellende Liefde, Hoop en Geloof. Het Armenkantoor is verhuist in 2001 naar het Claes Reynierzoon hofje of Liefde is het fondament, Keizersgracht 334-346, waarna dit gebouw een hotel is geworden.