Herengracht 109

Eerst het bouwen van 109 en 111 als een huis

De beide brede panden Herengracht 109 en 111 staan op een erf, dat eerder behoorde tot het huis De (Gulden) Son of Zon aan Singel 118. Dit laatste pand wordt in 1609 door Maria Gerritsdochter van Bekesteyn, weduwe van de advocaat mr. Claes Evertsz Hulft, verkocht aan Jan Pietersz de (of: du) Bien. Op dit erf heeft de nieuwe eigenaar vóór 1625 aan de Herengrachtzijde twee geheel gelijke ondiepe dubbele dwarshuizen onder een doorlopend dak laten bouwen (beide ongeveer. 11,20 m breed). De gevels van beide panden zijn van een trappentopje voorzien en met banden en boogblokken versierd. Het geheel wordt onderbroken door de hijsdeuren van pakzolders die boven een, tussen de panden 109 en 111 doorlopende 1,80 m brede, gang naar het erf van de Son aan het Singel liggen. Herengracht 111 wordt in 1664 gekocht door de Vlaamse Gemeente der Doopsgezinden; kerkgebouw De Son komt dan inpandig te liggen en is via deze gang bereikbaar ¹). Jan Pietersz du Bien, die verscheidene erven en panden aan de overzijde van de Herengracht, zie Herengracht 82-94, heeft bezeten. Hij woont zelf in dit huis en sterft in 1628. Zijn weduwe Elisabeth Lubbertsdochter van der Wel, blijft er na zijn dood wonen, maar verhuist naar de overzijde als zij in 1631 hertrouwt met de uit Bergen in Noorwegen afkomstige Bergenvaarder Adriaen Jacobsz van Noort [†1644]. In hetzelfde jaar, 1631, wordt het gehele complex Singel 8 en Herengracht 109-111 verkocht aan Symon Jacobsz Schoonhoven, die volgens het ‘Kohier van 1631’ in dat jaar op de Herengracht woont, maar volgens het begraafregister in 1635 in het huis aan het Singel overlijdt. Schoonhoven biedt Herengracht 109 – dat in 1648 Het Seepaert genoemd wordt en in 1704 De Cameel – te huur aan voor ƒ 400,- per jaar; een uitvoerige beschrijving van de toenmalige inrichting (voorhuisken, enige kamers, o.a. een met «ytalyaense vloer, binnenhaert, kelder, keuken» enz.) is te vinden in een brief d.d. 29-12-1631 van Elisabeth Stockmans aan haar, uit het leven van de dichter Bredero bekende, zuster Magdalena Stockmans[1598-1660], weduwe van Isaac van der Voort[1576-1629] ²). Of Magdalena Stockmans het huis heeft gehuurd is niet bekend.

Na de dood van Schoonhoven wordt Johannes Versteghen eigenaar van het huis, uit wiens bezit het pand in 1647 wordt verkocht aan Claes Jansz Ketelaer die er ook gaat wonen. Zijn erven zijn dochter Anna Ketelaer en Jan Schot. De dochter Anna Ketelaer is erfgename van haar overleden zuster Maria Ketelaer en is de weduwe van Pieter Engelgraaf. De kleinzoon Jan Schot in Oost-Indie, die de zoon is van Geertruyd Ketelaer en mede-erfgenaam van genoemde Maria Ketelaer. Deze twee erven verkopen het huis in 1704 voor ƒ 12.700,- aan de wijnkoper Johannes van Duyns, die het betrekt en er in 1735 nog woont. Kort daarna vererft het pand op Johannes' zoon Egbertus van Duyns, echtgenoot van Christina Lammers, daarna in 1740 gaat het naar hun dochter Magtelt van Duyns, die eerst trouwt met Jan de Man, daarna met Jacob de Vrolijk.