Jacob van Campen [1596 –1657]

Keizersgracht 177 Coymanshuizen (1624)

Schouwburg Keizersgracht 384 (1638)

Stadhuis / Paleis op de Dam

Jacob van Campen is geboren in Haarlem op 2 februari 1596, stamt uit een welgestelde familie en brengt zijn jeugd door in zijn geboortestad. Van Campen is Heer van Randenbroek (bij Amersfoort) en gaat vermoedelijk naar de Haarlemse Latijnse School, maar daarover is niets bekend. Daarnaast gaat hij schilderen, in 1614 wordt hij als meesterschilder lid van het Sint-Lucasgilde, wat vroeg is. Mogelijk is hij tussen 1617 en 1624 in Italië geweest, zoals meer jongeren in die kringen.

Zijn werk 

Na die tijd combineert hij de ideeën van Andrea Palladio, Vincenzo Scamozzi en de klassieke architectuur van Vitruvius met de inheemse baksteenbouw. Het resultaat is het Hollands classicisme, een bouwstijl die behalve in Nederland ook internationaal van invloed is. Van Campen is bevriend met Constantijn Huygens, samen ontwerpen ze zijn nieuwe huis. Zelfs na zijn dood heeft Van Campen grote invloed op Johan Maurits van Nassau-Siegen, de ontwerper van de De Kleefse Tuinen en Frederik Willem van Brandenburg, de Grote Keurvorst in Berlijn. Deze laatste wil koste wat kost een boek bezitten dat door Van Campen geschreven is. Het stadhuis en het stadspaleis in Potsdam zijn op de ideeën van Van Campen gebaseerd.

Keizersgracht 177

Van Campen heeft, voor zover bekend, in Amsterdam maar één woonhuis gebouwd: De Coymanshuizen (1625) op Keizersgracht 177. Misschien is de reden daarvoor dat hij op strenge wijze de regels van de klassieke architectuur wil naleven. De woonhuizen van Amsterdam zijn meestal te smal en hoog voor een goed geproportioneerde klassieke gevel, die in overeenstemming is met de Italiaanse architectuurtraktaten. Keizersgracht 177 is daarentegen geen smal huis: achter een brede gemeenschappelijke gevel bevinden zich de twee gelijke huizen van de gebroeders Balthasar en Joan Coymans. De scheidingsmuur loopt precies in het midden.

Stadhuis / Paleis op de Dam

De bouwopdracht voor het stadhuis op de Dam heeft hij vermoedelijk gekregen via zijn voogd Cornelis van Campen, koopman en bestuurder in Amsterdam. Tijdens de bouw van het Amsterdamse stadhuis, het tegenwoordige Paleis op de Dam, woont Van Campen in het duurste logement in de Kalverstraat en zijn verteringen zijn navenant. In 1654 vertrekt Van Campen met ruzie, waarschijnlijk in verband met het ontwerp van de tongewelven. Stalpaert beëindigt het project - naar verluidt - met minder fraaie oplossingen.

Na een lange loopbaan, overlijdt Jacob van Campen op 13 september 1657 op zijn buitenplaats Randenbroek bij Amersfoort, die hij van zijn moeder geërfd heeft. Randenbroek is door hemzelf verbouwd en door Caesar van Everdingen gedecoreerd. Van Campen is nooit getrouwd geweest, maar heeft wel een zoon, Alexander Van Campen.

De zuster van Jacob Van Campen en haar eventuele afstammelingen hebben nog een tijd in deze buitenplaats gewoond.

Andere bekendere ontwerpen van Van Campen

Bij de verbouwing van het Rembrandthuis (1627) en het ontwerp van het kasteel Drakensteyn wordt zijn hand vermoed

het Mauritshuis in Den Haag (1633)

de Schouwburg van Van Campen (1638), naar het voorbeeld van Teatro Olimpico in Vicenza

het Huygenshuis in Den Haag (1637-1866)

het paleis Noordeinde in Den Haag (1640)

Hofwijck in Voorburg (1642)

Nieuwe Kerk te Haarlem (voltooid 1649)

Hoogst waarschijnlijk Huis ten Bosch in Maarssen