Keizersgracht 47 - 53

Het Fontainehofje

Het Fontainehofje is in 1753 bij testament gesticht door Petronella Calkoen[1680-1753], weduwe van Mr. Joan Fontaine[1682-1731], naar wie het hofje is genoemd.

In 1717 trouwt deze telg uit een regentengeslacht met Joan Fontaine. Het echtpaar krijgt twee kinderen, van wie er een al kort na de geboorte overlijdt. En het gezin dunde in de loop der jaren nog verder uit, eerst sterft Joan en later verliest Petronella ook nog haar enige overgebleven kind op vijftienjarige leeftijd. De weduwe blijft alleen achter in het grote huis aan de Herengracht 495 - samen met haar vijf dienstbodes. Toch heeft ze dan nog aardig wat omhanden. Ze is regentes van het Leprozenhuis en buitengewoon geïnteresseerd in het bereiden van voedsel; van eenvoudige ‘poddingen’, taarten en geconfijte vruchten uit eigen tuin tot gebraden en geroosterde kalkoenen, fazanten en hoenen. Tijdgenoten waren bij haar ook aan het goede adres voor middeltjes tegen nare kwaaltjes als tandpijn, zwerende vingers en zelfs ‘de teering’ én voor allerlei huishoudelijk wetenswaardigheden. Zo wreef ze haar schilderijen onder meer schoon met ‘een weijnig blaauwsel’. Petronella’s recepten en ‘andere medicamenten en konsten’ genoten in de achttiende eeuw de nodige bekendheid. Er is in 2013 het boek Kook en stoov boek merendeels nageschreven uit de modellen van Petronella Calkoen uitgegeven.

Het testament

Een half jaar voor haar dood in 1753 bestemt de weduwe testamentair f 118.000,- van haar vermogen voor de bouw van een hofje, dat de naam van haar echtgenoot moet dragen. Op een stuk grond aan de Keizersgracht achter het hoofdhuis verrijzen niet veel later zes huisjes met een beneden en een bovenwoning ‘langs eene bestraatte plaats’ met bloementuin en nog twee woningen aan het eind, zodat er plaats is voor 14 "weduwen of vrijsters van 50 jaar en ouder van gereformeerde godsdienst". Elk huisje heeft later een eigen huisnummer(nr 47 - 61) zoals ook te zien is op tabblad "Kaart" bij kaart uit 1892 waar deze huisjes staan. In het hoofdhuis aan de Keizersgracht, nr 63, dat heeft een deftige opgang en er bevindt zich ook de regentenkamer in en de woning van de opzichteres. De ingang van het hofje is onder de deftige opgang, zoals ook op de tekening uit het grachtenboek goed te zien is. Het hofje is oorspronkelijk bestemd voor Petronella´s personeel, dat zo tot het graf verzekerd is van een gratis onderkomen en er is zelfs een soort bestaansminimum in stand gehouden. Daarna is er nog voldoende geld om het hofje voort te zetten en anderen die aan de eisen voldoen.

De Nieuwbouw in de Valeriusstraat

Als de broeders in 1912 op deze plek het nieuwe gebouw voor de ziekenverzorging willen neerzetten is er van de opbrengst een nieuw hofje gebouwd in de de Valeriusstraat. Maar de pomp en de gevelsteen uit het front van het grachtenhuis en de inrichting van de regentenkamer gaan mee naar de Valeriusstraat. De pomp krijgt een plaatsje in de tuin en de oude gevelsteen, met de wapens en het drie-regelig vers, is ingemetseld in de buitenmuur. En er is ook hier weer een regentenkamer. Voor de geschiedenis na de afbraak van het hofje, zie tabblad "Detail 1888-1972"

( bron o.a. Ons Amsterdam 2004, nr 4)