Haarlemerpoort 2 1450 - 1612

De aanval op de stad op 23 november 1577

Overste Herman Helling en kapitein Nicolaas Ruikhaver arriveren op 23 november 1577 met schepen waarin geuzen verstopt zitten voor de Haarlemmerpoort. Helling heeft de dag tevoren in het geheim zijn luitenant Circourt met enkele mannen de stad in gestuurd, met de bedoeling dat ze dan van binnenuit de poort openen zodat Helling met zijn mannen gemakkelijk en onverwachts kunnen toeslaan. Maar bij binnenkomst moeten deze mannen hun wapens inleveren en om niet op te vallen hebben Circourt en zijn mannen die nacht met verschillende "dochters in Amsterdam gedanst". Om acht uur in de ochtend doen ze alsof ze de stad willen verlaten en halen hun wapens weer op bij de poortwachters. Dan gaan ze in gevecht en overrompelen de wachters, maar één wachter springt vanuit het raam de gracht in en weet zodoende te ontsnappen, de rest wordt gedood. Daarna roepen ze: "Victorie! Val aan! De stad is van ons!". Daarop komen de vier vendels uit de bootjes tevoorschijn en die rennen door de geopende poort de stad in. Als eerste bestormen ze het Korenmetershuisje op de Oudezijdskolk, dat ze voor het stadhuis aanzien. Als ze hun fout beseffen haasten ze zich naar de Dam, maar daar komen de reeds gewaarschuwde burgers stadssoldaten en de schutterij in verzet tegen de invallers en brengen de aanval tot staan. Er wordt fel gevochten op de Dam, maar Helling en Ruikhaver zien al snel in dat hun positie onhoudbaar is. Helling sneuvelt, Ruikhaver neemt het bevel over en beveelt de terugtocht. Een aantal geuzen vlucht de stad in en de rest van de geuzen trekt zich terug naar de Haarlemmerpoort en vlucht uiteindelijk met de daar liggende boten het Ij op. Er blijken aan beide zijden zo’n veertig man te zijn gesneuveld. Daarna worden er in de stad huiszoekingen gedaan om de stad in gevluchte geuzen te vinden. Er worden nog een aantal gevonden, van wie die meesten later de stad zijn uitgezet. Maar of  Ruikhaver tijdens de strijd is omgekomen of later is gevonden in de stad, daarover verschillen de verhalen.

Bron Wikipedia en Ons Amsterdam 1978, pag. 116-123